لباس ترکمنی زنان

لباس ترکمنی زنان ( ایل آنا شاپ )

در این قسمت میخواهیم نگاهی کلی به پوشش بانوان ترکمن کنیم. لباس‌های زنان‌ ترکمن‌ تنوع زیادی دارد و علت آن به دوره‌های‌ سنتی‌ آنان‌ مربوط می شود. پوشاک زنان ترکمن برشی ساده دارد؛ اما تزیینات چشم گیری بر روی آنها به چشم می خورد. آنها چهار نوع لباس برای خود دارند:

( لباس ترکمنی زنان ) لباس منزل، لباس کار، لباس شهر، لباس تشریفات که هرکدام متناسب با شرایط خودش پوشش خاص خودش را دارد. در ادامه این مطلب میخواییم کامل تر درباره پوشش زنان ترکمن توضیح دهیم.

تن پوش

چند نوع تن پوش وجود دارد عبارتند از:

کوینک

( لباس ترکمنی زنان ) زنان ترکمن در قدیم پیراهن های ابریشمی به تن میکردن که اکثرا به رنگ های قرمز تمشکی بود و بعضی از آن ها براق بودن. به این نوع تن پوش ها قیرمیز کوینک میگفتن. این نوع تن پوش ها الگوی ساده ای داشت که شامل 3 قسمت، یقه یا ینگ، آستین یا یان، پهلو یا آشیری بودن.

این نوع لباس ها آستین های بلندی دارن و از بالا به طرف مچ دست تنگ تر میشود و دور آستین های این پوشش ها سوزن دوزی نیز شده است تا خاصیت به خصوصی به لباس دهند.

زنان ترکمن تکه های مثلثی شکل را بین تکه های مستطیلی شکل قرار میدادن تا یک دامن پرچینی درست کنن که قسمت های پایینش گشاد تر بود.

این نوع لباس ها از زیر بغل تا پایین به تدریج گشادتر میشد و حاشیه های آن را با سوزن دوزی های شیک جذاب کرده بودن.

( روسری ترکمن ) یقه این پیراهن ها حدود 15 سانتی متر چاک دارد که اطراف آن قلاب دوزی شده است. زنان ترکمن چاک این لباس ها را با وسیله ی تزیینی به نام گل یاقا یا همون گل یقه می بندن تا پوشیده شود. سر آستین و یقه های این نوع لباس ها همان گونه که گفتم با هنر سوزن دوزی تزیین شده بود که در سال های گذشته با استفاده از سکه پیراهن را تزیین میکردن که تا سال 1349 منسوخ شد.

قوشاق

زنان ترکمن کمربندی ابریشمی به دور کمر خود می بستند که قد لباس خود را کوچک تر کنند تا هنگام کار زیر دست پایی خود گیر نکند. زنان باردار یا زنانی که سنین بالاتری دارند از کمر بندی سیاه 3 متری دور کمر خود میبستند. و تازه عروسان نیز کمربند سبز رنگ دور کمر میبستن تا از چشم زخم حفظ شوند.

چابیت

( روسری ترکمنی ) یک نوع بالا پوشی بود که تا همین چند سال پیش طوایف یموت از آن در مراسمات استفاده میکردن که دو نوع ابریشمی و مخملی و آستردار است. قسمت جلوی این پیراهن را باز میگذاشتن تا تزیینات و گل دوزی های داخل آن به خوبی دیده شود.( لباس ترکمنی زنان ) یک نوع لباس ابریشمی دیگر داشتن که پارچه ای راه راه با آستین های بلند میدوختن .

چاروود یا جبه

( روسری ترکمن ) روپوشی شبیه به پالتو بود که در قسمت های یقه و سرآستین سوزن دوزی میشد. این نوع لباس ها رنگ هایی قرمز، سبز و آبی هستن که در فصل های سرد سال هنگام رفتن به مهمانی برتن میکردن.

چکمن و نیم تنه

( روسری ترکمنی ) چکمن لباسی پشمی است که بر اساس نوع پشم به کار رفته در آن به دو نوع اینچه چکمن و یوغین چکمن تقسیم می شود. نیم تنه هم لباس های بودن که دختران برای عروس ها با سکه ها و پولک ها و نقره های زیبا تزیینش میکردن. و همینطور دختران و پسران هم نیم تنه هایی میپوشیدن که پشت آن با زیورآلات زیبا و مختلف تزیین شده بودن. ( لباس ترکمنی زنان )

بوقو

( روسری ترکمن ) بوقو، یقه کلفتی بود که با آویزه‌ها زیبا تزیین شده بود که به آن ها «گنجوک» میگفتن که گلو را می پوشاند. در قرن بیستم میلادی این پوشش به یقه بزرگ قپاقه‌ای (گول یقه) تبدیل شد.

شلوار یا بالاق

( روسری ترکمنی ) شلواران زنان ترکمن انواع مختلفی داشتن. بالاق هم نوعی شلوار زنان ترکمن است که از ساق پا به پایین گشاد و دمپای آنها تنگ است که  با سوزن دوزی های زیبا جذابیت خاص خودش را گرفته است. سوزن‌دوزی‌ها اسامی مختلفی دارند که از میان آنها از دیه‌ کله‌ (سر شتر)، سکدیرمه‌ چویچه‌ (نقش جوجه)، واخ آرمان، ایکی‌حورمان‌ و … در ساق پا استفاده می کردند. قانات (بال پرنده)، قویماق، تکه نقش، موی نقش (نقش عقرب) و بوستانی نیز دیگر نقوشی بودند که در لباس ها به کار می رفت.( لباس ترکمنی زنان )

( روسری ترکمن ) در این نوع شلوار ها جنس و رنگ پارچه بالایی با پایینی متفاوت است که قسمت بالای آن پارچه ای نخی است و به صورت گشادانه ای دوخته میشود. برش شلوار های زنانه همانند شلوارهای مردانه برش میخورد ولی پایین آن تنگ تر است تا به پاهایشان بچسبد.( لباس ترکمنی زنان ) در پایین این شلوارها از نواری سیاه به پهنایه 1 تا 1.5 سانتی متر میدوزن که به این نوع نوارها بالاک یوب میگویند.

سربند و روسری

( روسری ترکمنی ) زنان ترکمن برای پوشاندن موی سر خود از چیز های متفاوتی استفاه میکردن که عبارتند از:

بوروک

( روسری ترکمن ) بوروک یا عرقچین کلاه گرد و صاف و بدون‌ برجستگی بود که دختران‌ آن‌ را با زینت‌ آلات‌ نقره‌ای‌ شامل پولک و قبک‌ها زینت می دادند. در گذشته دختران برای پوشاندن موهای خود از روسری استفاده نمیکردن و اغلب از بوروک استفاده میکردن که موهای خود را به صورت چهار رشته ای می بافتند که دو رشته جلو و دو رشته پشت مینداختن. این بوروک ها دو نوع هستن که هر یک کاربرد خاص خودش را دارد.( لباس ترکمنی زنان )

بوروک ساده و بدون تزیین

( روسری ترکمنی ) این نوع بوروک ها را مردان هنگام نماز خواندن به سرمیگذارند. مردی که به مکه می رود و می خواهد از دستار سر مخصوص حاجی ها استفاده کند باید آن را به دور بورک بپیچد و مانند عمامه بر سر بگذارد.( لباس ترکمنی زنان )

بوروک تزیین شده

این نوع کلاه ها مخصوص دختران است که با سکه های نقره، پولک، قبه و سایر زیور آلات آن را تزیین میکنن.

توپبی

( روسری ترکمن ) کلاه و سربند در میان ترکمن ها معرف طایفه و مشخص کننده موقعیت زنان ازدواج کرده یا دختران است. دختران ترکمن بعد از ازدواج بوروک های خود را کنار میگذارند  و روسری یا پیشانی بنده قرمزی بر سرمیگذارند تا بتوانند شادی خود را بروز دهند. روی این نوع توپبی ها را با روسری می پوشانن و دستمال بزرگی از حریر یا نخ به نام قین قاج قرار می دهند. یک سر این روسری قین قاج ها دهان را می پوشاند و سر دیگر آن به پشت گردن اویزن میشود.

دون

( روسری ترکمنی ) دون زنان ترکمن از جنس ابریشم است. گی ییم دون یک پوشش معمولی است که حاشیه های آن پولک دوزی شده است که اکثرا در مهمانی ها آن را میپوشن. قرمز دون یا باش دون را هم در روز های عروس کشان بر سر عروس می اندازن.

چارقد

( روسری ترکمن ) چارقد روسری بزرگی است که زنان ترکمن آن را موقع بیرون روفتن به سر می اندازن. چارقد ها نقش و رنگ های گوناگونی دارد که کناره های آن ریش های به نام پورچیک داشتن که امروزه این چارقدر ها بدون داشتن ریش استفاده میشود.

چاشو

( روسری ترکمنی ) این نوع پوشش یک روسری بزرگ مربعی شکل است که حکم چادر رایج زنان فارس را دارد. حدود 50 سال پیش زنان مسن ان را از وسط تا کرده و به سر مینداختن. چاشو ها بر اساس نوع نخ مورد استفاده قرار میگیرد. اریش چاشو که از نخ پشمی درست میشود. چله چاشو از نخ های ابریشمی درست میشود. کنت چاشو از نخ های پنبه ای، گوکلن چاشو از نخ های ابریشمی بافت قبلیه گوگلان درست میشود.( لباس ترکمنی زنان )

( روسری ترکمن ) چاشوهای ابریشمی در حال حاضر تنها برای تزیین تابوت مرده به کار می روند. در زمان حمل متوفی تا گورستان چاشو را بر روی آن می اندازند و فلسفه آن، به تقدیس ابریشم نزد ترکمن ها باز می گردد.

یالق

( روسری ترکمنی ) نوعی روسری نازک است که در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار میگرفت. اکنون دختران و زنان ترکمن از آن در مراسمات استفاده میکنن.

پاپوش

( روسری ترکمن ) زنان ترکمن از کفش های خشن و از چرم خام استفاده می کردند که آياق قاب يا كُويش نام داشت و تزیینات گلدوزی بر روی آن صورت می گرفت و در انواع گل منچ لی، قير ماكُویش با نوک برگردان و پاشنه بلند شناخته می شد. این کفش ها پنجه های پهن و پاشنه های سه گوش داشتند. بانوان ترکمن مانند بسیاری از زنان دیگر اقوام ایرانی جوراب‌هایی از پشم‌ و ابریشم‌ الوان می پوشند که بافت آن کار خودشان است.( لباس ترکمنی زنان )

ما در مقالع قبلی از پوشش مردان ترکمن صحبت کردیم برای دیدن مطلب بر روی این متن کلیک کنید.